– Əminəm ki, Azərbaycanın elm tarixinin ən parlaq səhifələrindən olan Bakı Dövlət Universitetinin yaradılmasının 100 illiyi ölkənin elmi, eləcə də mədəni həyatı üçün böyük hadisəyə çevriləcək. Universitetin ilk rektoru Razumovskinin sözləri ilə desək, 100 il öncə “Azərbaycan öz maarif ocağını yaratdı, türk xalqının tarixinə yeni parlaq səhifə yazıldı. Asiya ilə Avropanın qovşağında yeni məşəl yandı”. Azərbaycan elmi, cəmiyyət və dövlətimiz, mədəniyyətimiz, ziyalılarımız, dünya şöhrətli ailimlərimiz bu məşəlin gur işığından bəhrələniblər və faydalanmaqda davam edirlər. BDU-nun yaradılması ilə bağlı parlament müzakirələrində maarif naziri R.Qaplanov qeyd edirdi ki, “böylə darülfünunu açdıqdan sonra get-gedə bizim tələbələrimiz çoxalacaq və 5-6 sənə təhsil dəvamından sonra bizim də icad edən alimlərimiz mükəmməl surətdə oradan çıxacaqdır və bəlkə professorlarımız da kəndimizdən olacaqdır”. 3 ildən sonra, 1922-ci ildə onun arzusu gerçəkləşdi, 30 nəfər gənc ali təhsili uğurla başa vuraraq həkim adına layiq görüldü. Məzunlardan ikisi — azərbaycanlı qızlar, Ədilə xanım Şahtaxtılı tibb üzrə ilk azərbaycanlı qadın elmlər doktoru, Cənnət xanım Sultanova tanınmış həkim oldu. Bakı Dövlət Universitenin bir əsrlik fəaliyyəti, uğurları barədə çox danışmaq olar, bu barədə tədqiqatlar da aparılıb, elmi əsərlər də yazılıb. Mənim anlamımda BDU yalnız özünəməxsus missiyası olan elm məbədi deyil, həmçinin sosiomədəni fenomendir. BDU bizi Xalq Cümhuriyyətinin idealları ilə bağlayır, elmi potensialımızın lokomotivi və əsas aqreqatoru kimi çıxış edir. Ən vacibi odur ki, BDU istər Cümhuriyyət ideyalarının, istərsə də ötən əsrdə 20-50-ci illərdə sovet quruluşu çərçivəsində Azərbaycanda milli kimliyin qorunması uğrunda mübarizə aparanların, 50-80-ci illərdə Azərbaycanın modernləşməsi, sənayeləşməsi, 80-ci illərin əvvəlindən milli müstəqilliyin bərpası, güclü, inkişaf etmiş dövlət qurulması uğrunda çalışan nəsillərin ruhunu, əzmini özündə yaşadır. Gəncliyin enerjisini, yaradıcı başlanğıcını, orta və yaşlı nəslin təcrübə və müdrikliyini özündə birləşdirir, sintez edir və inkişaf məqsədlərinin əldə olunması üçün yönəldir. Ümummilli lider Heydər Əliyev də BDU-nun fəaliyyətini hər zaman bu kontekstdən dəyərləndirirdi. O, BDU-nun 1999-cu ildə keçirilən 80 illik yubileyindəki tarixi çıxışında demişdi ki, Azərbaycanın keçmişini, onun mədəniyyətini, elm və iqtisadiyyatını, bütövlükdə cəmiyyəti Bakı Dövlət Universitetindən ayrı təsəvvür etmək mümkün deyildir.

– Bu addım son illər Azərbaycanda təhsilin idarəlolunması sahəsində aparılan islahatlar kontekstində dəyərləndirilməlidir. Öncə onu vurğulamaq istəyirəm ki, son illər Azərbaycanın təhsil sistemində ciddi islahatlar aparılıb. Xüsusən idarəetmə və intitusional yeniliklər tətbiq olunur, həmçinin yeni model və yanaşmaların gündəmə gətirilir, keyfiyyət standartlarının, kadr hazırlığı işinin yüksəldilməsi üçün ciddi işlər görülür. Ali məktəbə publik hüquqi şəxs statusu verilməsi daha çevik idarəetmə, maliyyə müstəqilliyi, daxili idarəetmə strukturunun təkmilləşdirilməsi baxımından önəmlidir. Bu addım atılarkən müasir dünya təcrübəsi, xüsusən universitetlərin fəaliyyətində müstəqilliyin artırılmasının gətirdiyi müsbət tendensiyalar əsas götürülüb. Dünya təcrübəsinə baxsaq, görəcəyik ki, indi dünyada universitetlərə müstəqillik verilməsi aktual trenddir. Qloballaşma, texnoloji inkişaf və müasir cəmiyyətin şəbəkələşməsi belə bir zərurət yaradır. Universitetlərin ənənəvi modelləri bu gün nə elmi fəaliyyətin təşkilinin müasir prinsiplərinə, nə əmək bazarının tələblərinə, nə də elmi-praktik tədqiqatların aparılması metodikalarına cavab vermir. Çox yüksək intellektə söykənən texnolojiyalarda inqilabi dəyişikliklər və bu resurslar uğurunda çox sərt beynəlxalq rəqabətdə möhkəm mövqe tutmaq, yalnız iqtisadi inkişafı deyil, ictimai-siyasi inkişafı da şərtləndirən əsas amilə çevrilir. Universitet təhsilinin səmərəli təşkili bu rəqabətin əsas komponentlərindən biri kimi çıxış edir. Bu rəqabət universitetlərə yanaşmanı da dəyişib. Artıq ali məktəblər istər-istəməz bu rəqabət prosesinin müstəqil iştirakçılarına çeverilməyə başlayıblar. İnkişaf etmiş ölkələrdə məhz bu yanaşma əsas götürülür. Universitetlərə tələb olunan həddə müstəqillik və dəstək verilir. Ali təhsil müəssisələrinin muxartlığı problemi artıq 1000 ildir ki, mövcuddur. Avropa Boloniya, Paris universitetlərinin yaranmasından bəri muxtar statusla bağlı müzakirələr davam edir. Bu gün anqlo-sakson dünyasında ən uğurlu universitetlər hökumət və regional hakimiyyətlərdən tam müstəqildirlər. Harvard, yaxud Massaçusets universitetlərinin yaxın 5, 10 il üçün öz inkişaf planlarını müəyyənləşdirmək üçün hökumətdən icazə alımağa ehtiyacları yoxdur. Univeristetlərin müstəqliyyinin təmin olunması bu gün Çində ən aktul müzakirə mövzusudur. Çini ona görə misal çəkirəm ki, orada sovet modelinə yaxin sistem mövcuddur. Çin universitetlərində inkişaf meyilləri ilə yanaşı, güclü beyin axını və sitat gətirmə indeksinin aşağı düşməsi müşahidə olunur. Mütəxəssislərin fikrincə, bu, ona görə baş verir ki, ali təhsil müəssisələri daha çox nazirliyin formal tələblərinə cavab verməyə çalışırlar. Təşəbbüskarlıq və innovasiyaların tətbiqi isə arxa plana keçir. Bu baxımdan Azərbaycanda da ali təhsil müəssisələrinin müstəqilliyi məsələsində daha irəli getmək lazımdır. Bu prosesdə ali təhsil müəssisələrinin potensialı, inkişaf səviyyəsi nəzərə alınmaqla uğurlu nümunələr yaradaraq, daha sonra isə bu nümunələrin praktikasından istifadə etməklə mərhələ-mərhələ irəliləmək gərəkdir.

– Fikrimcə, Bakı Dövlət Universiteti bazasında bu cür uğurlu nümunə yaratmaq mümkündür. Bu realdır və zamanın tələbidir. Bakı Dövlət Universiteti öz fəaliyyəti ilə nümayiş etdirir ki, bunun üçün yetərli potensialı var. “QS World University Rankings” reytinqinə görə BDU dünyanın 800 top universitetinin siyahısına daxil olub. Təkcə 2016-cı ildə Universitetinin əməkdaşları tərəfindən “Thompson Reuters” bazasına daxil olan jurnallarda 207 məqalə çap etdirilib. Azərbaycan üzrə beynəlxalq informasiya agentlikləri tərəfindən indekslənən üç jurnaldan ikisi, o cümlədən impakt faktorlu yeganə jurnal BDU-da nəşr olunur. Yuxarıda qeyd etdik ki, BDU yalnız ali təhsil müəssisəsi deyil, Azərbaycanın inkişafında bu elm ocağının xüsusi missiyası var. Elmi potensialımızın avanqardı BDU-da cəmləşib, həmçinin innovasiyalar və ən yeni, müasir elmi tədqiqatların bazası da oradadır. BDU-da şəffaflıq, hesabatlılığın təmin olunması istiqamətində mühüm işlər görülüb. BDU ictimaiyyətlə, dövlət strukturları, digər elm ocaqları ilə çox sıx işləyir. Rektor akademik Abel Məhərrəmov BDU-nun fəaliyyətinin müasir standartlar əsasında qurulması, demokratik idarəçilik prinsiplərinin, elmi-tədiqiqatların aparılmasında innovasiyaların tətbiqi, təhsilin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, universitetin işində iştirakçılığın genişləndirilməsi üçün geniş imkanlar yaradıb. Bunlar nəzərə alınaraq, BDU-nun öncüllüyü ilə Azərbaycan elminin inkişafında, kadr hazırlığında, elmi tədqiqatlar sahəsində inkişafı sürətləndirmək üçün bu xüsusi statusun de-yure möhkəmləndirilməsinə ehtiyac var. Bu qeyd etdiyim ali təhsil müəssisələrinin müstəqil fəaliyyəti ilə əlaqədar uğurlu nümunələr yaradılması da dünyada müşahidə olunan inkişaf meyillərindən geri qalmamaq üçün vacibdir. Artıq MDB məkanında bu cür praktika uğurla tətbiq olunur. Dövlət Dumasının 21 oktyabr 2009-cu il tarixli qərarı və Rusiya Federasiyası Prezidentinin 10 noyabr 2009-cu il sərəncamı ilə M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinə və Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinə xüsusi status verilib. Bu universitetlərin fəaliyyətini tənzimləyən ayrıca qanun qəbul edilib. Bu status təhsil prosesinin, elmi, maliyyə təsərrüfat və digər fəaliyyətlərin təşkili və həyata keçirilməsində müstəqilliyi təmin edir. Universitetlər müstəqil olaraq ştat cədvəlini tərtib edir, işçilərin sayını müəyyənləşdirir və onalrı müvafiq vəzifələrə təyin edir. Daxil olan vəsaitlərin istifadə istiqamətlərini və qaydaları özü müəyyən edir. Dövlət büdcəsindən bu universitetlərə ayrıca vəsait ayırılır. Belarusiya Dövlət Universiteti, Qazaxıstanın Əl-Fərabi və Nazarbayev Universitetləri bu cür xüsusi statusa malikdirlər. Azərbaycan üçün də bu praktikanın tətbiqi çox uğurlu ola bilər. Bakı Dövlət Universitetinə 100 illik yubileyi ərəfəsində Rusiya və Qazaxıstanda olduğu kimi xüsusi status verilə bilər. BDU-ya müstəqillik verilməsi Universitetin 100 illlik yubileyinə böyük töhfə olardı.

– Öncə akademik, inzibati-idarəetmə, maliyyə müstəqilliyini. Bundan başqa, universitetin təhsil proqramlarını müstəqil olaraq müəyyən etdiyi təhsil standartları və tələbləri çərçivəsində reallaşdırmaq, tədris prosesini və elmi-tədqiqat fəaliyyətini müstəqil olaraq təşkil və idarə etmək, Universitet büdcəsinə daxil olan vəsaitlərin istifadə istiqamətlərini və qaydalarını müstəqil olaraq müəyyən etmək, müstəqil olaraq ştat cədvəlini tərtib etmək, işçilərin sayını müəyyənləşdirmək və onları müvafiq vəzifələrə təyin etmək hüququ olmalıdır. “Təhsil haqqında” Qanun bu cür statusun verilməsinin mümkünlüyünü nəzərdə tutur. Eyni zamanda “Elm haqqında” Qanuna əsasən BDU-ya “Tədqiqat univeresiteti” statusu verilməsi də məqsədəuyğun olardı. Bu addımlar BDU-nun və bütövlükdə Azərbaycanın təhsil sisteminin, elmin inkişafında yeni mərhələnin əsasının qoyulması, qarşıda duran inkişaf vəzifələrinin həlli üçün yeni imkanlar açardı. Eyni zamanda yaxın gələcəkdə ali təhsilin idarəolunması sahəsində qabaqcıl dünya təcürbəsinin mənimsənilməsi və ölkəmizdə tətbiqi baxımından yeni fürsətlər yaradardı. Bununla yanaşı elmi işçilər və profesor-müəllim heyəti tərəfindən elmi fəaliyyətin təşkili və həyata keçirilməsi, həyata keçirilən layihələrin dəstəklənməsi, BDU-nun müasir kampusunun tikilməsi, öz vəsaiti hesabına inşa etdirdiyi Fənlərarası Yüksək Texnologiyalar Mərkəzinin Texnoparka çevrilməsi üçün müəyyən maliyyə vəsaitinin ayrılması mövcud potensialın gücləndirilməsinə əhəmiyyətli töhfə verərdi.